14 փետրվարի

Գործնական քերականություն 5

Գոյականի տեսակները

179. Ա և Բ խմբի բառերի տարբերությունը  գտի´ր՝ ուշադրություն դարձնելով դրանց սկզբնատառերի գրությանը:

Ա. Հայր, տղամարդ, տղա, ուսուցիչ, վարիչ, վարչապետ, անգլիացի, պարսիկ, կին, տատ, իտալուհի, բժշկուհի,քար, վարդ, երկաթ, առյուծ, արջ:

Ընդհանուր հասարակ տրվող անուններ են:

Բ. Նաիրա, Արմեն Տիգրանյան, Տիգրան Մեծ, Չալանկ, Մարան, Աֆրիկա (մայր ցամաք), Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ (պետություն), Սևան, Արաքս, Նիագարա (ջրվեժ):

Հատուկ անուններ

18O. Նախորդ վարժության մեջ տրված ո՞ր գոյականներն են հասարակ և որո՞նք՝ հատուկ: Պատասխանդ պատճառաբանիր: Ա խմբի բառերը հասարակ գոյականներ են, իսկ Բ խմբի բառերը՝ հատուկ գոյականներ են:

181. Բացատրի´ր, թե —ցի ածանցով կազմված բառերը ո՞ր դեպքում են մեծատառով գրվում:

Մովսես Խորենացին գիր է առել մեր նախնիների մասին պատմող առասպելներն ու դարերի միջով հասցրել մեզ:
Գայլ Վահանը Ղազար Փարպեցու ամենասիրելի հերոսն է:
Առակներն ընտրված էին Վարդան Այգեկցու «Աղվեսագրքից»:
Գրիգոր Նարեկացու մասին մի ավանդույթ պատմում է, թե նա ինչպես է կյանք տվել ու թռցրել եփած աղավնիներին:
Անանիա Շիրակացին էլ յոթերորդ դարում է քննել տիեզերքը:

Մովսես Խորենացին, Անանիա Շիրակացին-ցի ածանցով կազմված բառերը գրվում են մեծատառով անվանումների ժամանակ:

182. Բացատրի՛ր, թե ընդգծված հատուկ գոյականները ի՞նչ բառերից են առաջացել:

Մեր բակի ամենաուրախ աղջիկը Շուշանն է:
Աշոտ Երկաթի մասին նոր գիրք եմ ուզում կարդալ:
Ամբողջ պատմության մեջ Ձախորդ Փանոսը ոչ մի անգամ մեղավոր չի՞ լինում, ի՞նչ է:
Դավթի հայրն էր Առյուծ Մհերը:
Փիլիսոփա և բանաստեղծ Հովհաննես Երզնկացին աշակերտել է ժամանակի համբավավոր գիտնական Վարդան Արևելցուն:
Նեղոսի արեմտյան ափին՝ Արքաների հովտում, հին Եգիպտոսի ճարտարապետական հուշարձանների մի ամբողջ թանգարան է պահպանվել:

Շուշանն-շուշան ծաղիկ, Երկաթի-երկաթ, Ձախորդ-ձախորդ, Առյուծ-առյուծ, Երզնկացին-Երզնկա, Արևելցուն-Արևելք, Արքաների-արքա:

183. Կետերի փոխարեն պահանջվող մեծատառը կամ փոքրատառը գրի´ր:

Նրա պապը սասունցի էր ու շատ էր պատմում սասունցիների մասին։
Ուզում էր նմանվել Սասունցի Դավթին:
էպոսի վերջին հերոսը Փոքր Մհերն է:
Գրքի հերոսը մի փոքր տղա է:
«Սասունցի Դավիթ» էպոսում հիշատակվում է Պղնձե քաղաքը:
Գտածը պղնձե մատանի էր:
Կիրակոս Գանձակեցու պատմության մեջ հանդիպում է պղնձահանք կոչվող վանքը:
Ես վստահ եմ, որ .անձասար լեռը դեռ կարդարացնի իր հպարտ անունը:
Ինչե՜ր ասես չկային՝ ոսկե անոթներ ու արձանիկներ, թանկարժեք զարդեր. դա մի իսկական գանձասար էր:
Պետրոս Առաջինը հովանավորում էր գիտությունն ու արվեստը:
Պետրոսն առաջինը հասավ կայանին:
Ալեքսանդր Մակեդոնացին գիտեր ամեն մի իրավիճակից դուրս գալու ձևը:

184. Ա և Բ խմբի բառերի տարբերությունը գտի՛ր և լրացրո՛ւ տրված նախադասությունը:

Ա. Երեխա, գրող, նավաստի, գերմանաց, խոհարարուհի, Արտակ, հայ, մարզիկ, նախագահ, նախարար:

Անձ են ցույց տալիս:

Բ. Ծով, ձուկ, երկաթ, պայուսակ, այծ, փիղ. տուփ, խնձոր, սառույց, շուն, կատու, գրիչ, սեղան:

Առարկաներ են:
Գոյականները բաժանվում են երկու խմբի՝ հատուկ և հասարակ:

Հինգշաբթի

17 փետրվարի

Գործնական քերականություն 5

Կատարի՛ր տրված առաջադրանքները։

Գոյականի թիվը

186. Յուրաքանչյուր շարքի չորս բառերն ի՞նչ ընդհանրություն ունեն, որ նույն շարքի մի բառը չունի:
ա) Երաշտահավեր                          բ) Մանուկներ                      գ) Հատիկներ
      դեղձանիկներ                                 երեխա                                  կապիկներ
      վագրեր                                             պատանիներ                       ձագուկներ
      առյուծներ                                        երիտասարդներ                 կանայք
      սիրամարգ                                       մարդիկ                                 տանտիկիններ

Յուրաքանչյուր շարքի չորս բառերը հոգնակի են, իսկ մեկ բառը՝ եզակի:

187. Տրված բառախմբերի տարբերությունը գտի՛ր և բառախմբերն անվանի՛ր:

Ա. Շինարար, վարպետ, գեղեցկուհի, տարի, գիրք, տետր, գազան, վանդակ:

Եզակի

Բ. Շինարարներ, վարպետներ, գեղեցկուհիներ, տարիներ, գրքեր, տետրեր, գազաններ, վանդակներ:

հոգնակի

188. Բառախմբերի կազմման օրինաչափությունը գտի՛ր և Բ խումբն ինքդ լրացրո՛ւ:

Ա. Սար, հայ, կաթիլ, ուսուցիչ, մայր, մատանի, տատ, կատու, թութակ, գրպան:

Եզակի

Բ. Սարեր, հայեր, կաթիլներ, ուսուցիչներ, մայրեր, մատանիներ, տատեր, կատուներ, թութակներ, գրպաններ:

Հոգնակի

190. Կազմի՛ր տրված գոյականների հոգնակին: Փորձի՛ր բացատրել, թե ո՞ր բառերին է -եր վերջավորություն ավելանում, ո՞ր բառերին՝ -ներ:

Ա. Ծառ-ծառեր, ձայն-ձայներ, հոտ-հոտեր, քար-քարեր, կով-կովեր, արջ-առջեր, փունջ-փնջեր, լուր-լուրեր, բառ-բառեր, բեղ-բեղեր, հայ-հայեր, հայր-հայրեր, ցեղ-ցեղեր, սիրտ-սրտեր, գիր-գրեր, սյուն-սյուներ, պատ-պատեր, հույն-հույներ, ձու-ձվեր, սուր-սրեր, քիթ-քթեր, քույր-քույրեր, մայր-մայրեր, ձեռք-ձեռքեր, ոտք-ոտքեր, տատ-տատեր, պապ-պապեր:

Այս միավանկ բառերին հոգնակիի դեպքում ավելանում է եր վերջավորություններ:

Բ. Եղբայր-եղբայրներ, աթոռ-աթոռներ, պապիկ-պապիկներ, տատիկ-տատիկներ, գրպան-գրպաններ, թութակ-թութակներ, եղնիկ-եղնիկներ, ոչխար-ողչարներ, սեղան-սեղաններ, թռչուն-թռչուններ, մեքենա-մեքենաներ, բարեկամ-բարեկամներ, աշակերտ-աշակերտներ, մատյան-մատյաններ, հեռախոս-հեռախոսներ, ծաղկավաճառ-ծաղկավաճառներ, պանրագործարան-պանրագործարաններ:

Այս բազմավանկ բառերին հոգնակիի դեպքում ավելանում է ներ վերջավորւթյունը:

191. Գրի՛ր, թե նախորդ առաջադրանքը կատարելիս
ա) ո՞ր բառերի մեջ երկու ն գրեցիր. գրպաններ, սեղաններ, թռչուններ, մատյաններ, պանրագործարաններ:
բ) ո՞ր բառերի մեջ հնչյուններ փոխվեցին:

Моя мама очень заботливая, самая хорошая. Она очень трудолюбивая и очень вкусно готовит.Моя мама самая красивая мама на планете.

Дорогая моя мамочка , поздравляю с праздником 8 марта❤. Желаю тебе здоровья, удачи и много успехов.💋🎁🎈💌

Տեքստային աշխատանք

396. Հարցերին պատասխանի´ր և պատասխաններն այնպես գրի‘ր, որ տեքստի համառոտ փոխադրություն ստանաս:

Հարցեր

Ինչո՞ւ էին վիճում գյուղացիները: Նրանք ինչո՞ւ դիմեցին Թումանյանին: Բանաստեղծն ի՞նչ որոշեց: Գյուղացիներն այդ որոշումն ինչպե՞ս ընդունեցին:

Լոռու գյուղերից մեկում մի քանի գյուղացիներ իրար հակառակվել ու անասունները սար չէին տարել: Գյուղում մնացած հորթերն ու կովերը փչացնում, տրորում էին արտերը: Գյուղացիները պահանջում էին, որ բոլոր կովերն անմիջապես սար տանեն, իսկ կովատերերն իրար էին մատնացույց ու մեկը մյուսի վրա գցում։ Մարդ են ուղարկում Թումանյանի հետևից: Հովհաննես Թումանյանն ամառներն անցկացնում էր գյուղում: Երբ նա գյուղում էր լինում, շարունակ գնում էր գյուղից գյուղ, խոսում գյուղացիների հետ, ամեն մեկին մի խորհուրդ, մի սրտալի խոսք ասում, կատակում: Գյուղացիներն էլ սիրով գնում էին նրա մոտ` գանգատի, խորհրդի, խոստովանության: Նա կարքադրեց՝

-Տղե´րք, գնացե´ք մի քիչ հանգստացե´ք, հետո դուրս եկեք, ինչքան կով, հորթ տեսնեք էս հանդում` քշենք, տանենք, ազգային անենք: Հենց որ նա իր ուղեկիցների հետ տուն մտավ, գյուղում մի տարօրինակ շարժում սկսվեց: Իսկ երբ դուրս եկան, գյուղում էլ ոչ մի անասուն չէր մնացել: Թումանյանն այդպես լուծեց գյուղացիների վեճը:

Խոսքի մասեր

159. Ա և Բ խմբի բառերի իմաստների տարբերությունը բացատրի՛ր:

Ա                                 Բ

Դեղին            —           դեղնել
փոքր              —           փոքրանալ
բարի              —           բարիանալ
սիրուն           —           սիրունանալ

Ա- ածականներ

Բ-բայեր

160. Ընդգծված բառերն ի՞նչ հարցի են պատասխանում և ի՞նչ են ցույց տալիս: Ի՞նչ անուն կտաս այդ բառերին:

Ծանր առարկա, կանաչ արտ, բարձր տանիք, գունավոր նկար, բարակ ժապավեն, նեղ ճանապարհ, պղտոր գետ:

Այդ բառերը կոչվում են ածականներ և պատասխանում են ինչպես ու ինչպիսի հարցերին։

161. Հարցում արտահայտող բառը փոխարինի´ր համապատասխան բառով:

Ինչպիսի՞ արև, ինչպիսի՞ օր, ինչպիսի՞ առվակ, ինչպիսի՞ հեռուստացույց, ինչպիսի՞գիրք, ինչպիսի՞ մարդ:

Կարմիր արև, ուրախ օր, խշխշխան առվակ, մեծ հեռուստացույց, հետաքրքիր գիրք, խելացի մարդ

162. Պարզի´ր, թե տրված բառակապակցությունների մեջ ո՞ր բառն է գոյական, ո՞րը` ածական (Ածական անունն առաջացել է ածել բառից: Հին  հայերենում ածել նշանակում է ավելացնել, վրան դնել, բերել):

Ածական-Բարակ, գանգուր,առասպելական,քառաձի,ստորին,վերին,հեռատես։

Գոյական-բարդի,մազեր,քաղաք,կառք,շերտ,հարթակ, գիտնական:

163. Բառերը բաժանի՛ր երկու խմբի՝ գոյականների և ածականների:

Գոյական-Կաղնի,աղջիկ, գետ, բուք,ճշմարտություն,Գայանե, տուն, կատու, կաղամբ, հեռուստացույց,Հայաստան,վարդ, Վարդուհի,լիճ, ալիք,մարտ, մարտակառք, կառապան,եռանիվ, հեծանիվ,պատմություն,թռչուն, թռիչք,գարուն,արև

Ածական-Հայտնի, մեծ, կանաչ,բարի, տգեղ,անտուն, բարկացկոտ,գունավոր, խակ,հետաքրքիր,փշոտ,հզոր, բարձր,հմուտ, մարտական,ալ,պատմական,խիզախ, բարի, բարեկամական, շքեղ,գարնանային, արևոտ,երկար

164. Ա և Բ խմբի բառերի իմաստների տարբերությունը բացատրի´ր: Ինչպե՞ս են կոչվում այդ բաոերը:

Ա                                 Բ

Մեծ                 —           մեծանալ
բարձր —           բարձրանալ
չոր                  —           չորանալ
չար                 —           չարանալ

Ա- ածականներ, Բ- բայեր

168. Ընդգծված բառերն ինչո՞վ են նման:

Անմիջապես հասկացա:
Մտերմորեն խրատում էր:
Վաղուց հասել է:
Ամբողջովին մոռացվել է:
Լիովին բավարարվեց:
Բազմիցս ասել եմ:
Երբեմն լսվում Է:

Մակբայեր- լրացնում են բային։

170. Ընդգծված բառերը դուրս գրի՛ր: Դրանք բառերի ո՞ր խմբին կավելացնես:

Ուշացած տղան շտապ մոտեցավ խմբի ղեկավարին:
Մեքենան դանդաղ պտտվեց ու կանգնեց:
Այդ մասին հաճախ եմ մտածում:
Այդ օրն իր հոտը հեռու քշեց:
Ուշ հասար. ամեն ինչ վերջացել Է:
Կրկին խնդրում եմ, որ անպայման ընդունես հրավերը:

շտապ,դանդաղ, հաճախ, հեռու,Ուշ,Կրկին– մակբայեր

172. Կետերի փոխարեն գրի´ր փակագծում տրված բառերը: Ընդգծի´ր այն բառերը, որոնք առանց փոփոխելու գրեցիր:

Կենդանաբանական այգու տնօրենը պատմում Էր, որ այդ փղի կապեր քանդելու հմուտ վարպետ էր: Գիշերները նա համառորեն ու ճարպկորեն քանդում էր իր ոտքերը կապած պարանները: Մի անգամ նույնիսկ կարողացել էր ծխնիներից անաղմուկ հանել այն շինության դուռը, որտեղ նրան բանտել են: Չանհանգստացնելով խոր քնած սպասավորին նա՝ որպես այցելու, գնացել էր այգու մյուս բնակիչների հետ ծանոթանալու:

173. Տրված բառերով նախադասություն կազմի´ր պահպանելով դրանց հաջորդականությունը: Ընդգծի´ր այն բառերը, որոնց ձևերը փոխվեցին:

Մրջյունները մի տեսակ թափառաշրջիկ կյանք էին վարում: Դրանք գիշատիչ, քոչվոր մրջյուններ են:
Ջունգլիների բոլոր կենդանիները փախչում են քոչվոր մրջյունների բանակ:
Մինչև անգամ հսկա փիղը շտապում ք գլուխն ազատել, նրանցից:
Վա՜յ, քնած, ճանապարհորդ, թափառաշրջիկ, մրջյունները նրանցից միայն կմախք են թողնում:

174. Նախադասության մեջ վերականգնի´ր ընդգծված բառերի ուղիղ ձևերը: Ի՞նչ փոխվեց դրանից:

Թագավորը ինձ թույլ տվեց իր անտառ որս անել:
Հյուրերն իջնել պատշգամբից, որպեսզի մի քիչ զբոսնեն այգում:
Ափ ընդամենը մի նավակ կար, որը միանգամից լցվեց աղմկոտ երիտասարդ:
Խառը մտքերը անտառ էլ հանգիստ չեն տալ ինձ:

Նախադասությունների իմաստը կորում է։

21, 22.02.2022.

Առաջադրանքներ

• Կրճատեք կոտորակները:

12/32=12:4/32:4= 3/8

18/21=18:3/21:3=6/7

10/15=10:5/15:5=2/3

10/12=10:2/12:2=5/6

8/40=8:8/40:8=1/5

8/12=8:4/12:4=2/3

16/32=16:16/32:16=1/2

9/75=9:3/75:3=3/25

25/100=25:25/100:25=1/4

6/24=6:6/24:6=1/4

52/28=52:4/28:4=13/7

36/48=36:12/48:12=3/4

63/81=63:9/81:9=7/9

• Իրար հավասա՞ր են արդյոք կոտորակները.

17/15և15/17 ոչ

 3/8 և 12/32 այո

 6/7և18/21 այո

 15/20 և 45/40 ոչ

5/4 և 10/12 ոչ

 15/20և45/43 ոչ

 50/250 և 1/5 այո

• Աստղանիշը  փոխարինե՛ք  այնպիսի թվանշանով,  որ  ստանաք

կանոնավոր կոտորակ

2*9/239 209/239

6*7/634 607/634

*3/43 23/43

158/1*8 158/198

անկանոն  կոտորակ

4*6/*26 496 / 226

*4/54 74/54

*6/66 96/66

1*7/1*8 197/128

17.02.2022

17.02.2022

Առաջադրանքներ

1. Կարդացեք

   մեկ իներորդ մաս

  մեկ տասնութերորրդ մաս

  մեկ երկու հազարերորրդ մաս

• Գրեք թվանշաններով

ա)Մեկ հինգերորդ    1/5

բ)Մեկ տասներեքերորդ 1/13

գ)Մեկ յոթհազարերորդ 1//7000

դ)Մեկ հինգհազարերորդ 1/5000

• Միավորը բաժանված է 8,12,36,400,1001  հավասար մասերի։ Ինչպե՞ս է կոչվում  հավասար մասերից մեկը  այդ դեպքերից  յուրաքանչյուրում։

1/8 , 1/12, 1/36, 1/400, 1/1001.

• Ուղղանկյան   մակերեսի  ո՞ր մասն է գունավորված։

1/4

1/5

• Տրված թվերից առաջինը երկրորդի ո՞ր մասն է

ա) Րոպե և ժամ  1/60

բ)օր և շաբաթ  1/7

գ) միլիմետր և սանտիմետր    1/10

դ)կիլոգրամ և տոննա      1/1000

ե)միլիմետր և սանտիմետր  1/10

6․ Քանի րոպե է

ա) կես ժամը 1/2 ժ=30 րոպե

բ)քառորդ ժամը  ¼  ժ=20   րոպե

 ժամը 60:12=5 րոպե

 ժամը   60:5=12 րոպե

7․ Անոթում տեղավորվում է 600գ ջուր։ Այդ անոթի ո՞ր մասը պետք է լցնել, որպեսզի նրա մեջ լինի 150գ ջուր։

 600:150=4       ¾

17.02.2022

Առաջադրանքներ

1. Պատկերներից յուրաքանչյուրի  վրա  նշված մասն արտահայտիր թվերով։

1/9

ա)

բ)

1/5

1/6

գ)

դ)

1/10

ե)

1/9

Թվի մաս գտնելը

Օրինակ՝ 36-ի  -րդ մասը կլինի՝

36։6=6

• Գտիր թվի նշված մասը։

160-ի   -րդ մասը  160:4=40

250-ի   -րդ մասը     250:5=50

3000-ի   -րդ մասը  3000:10=300

180-ի   -րդ մասը             180:9=20

• Հաշվիր։

245 կգ-ի  -րդ մասը      245:5=49 կգ

24 ժ-ի   -րդ մասը           24:4=6 ժ

210 դրամի  -րդ մասը          210:7=30   դրամ

• Արտահայտիր նշված միավորներով։

 1/6 ժ=60:6=  10ր

 1/5 կմ =1000:5= 200 մ

 1/12 օր =24:12=2ժ

  1/4տ =12:4=3 ամիս

  1/10ց =100:10=10 կգ

 1/20 մ =100:20=5  սմ

16.02.2022

Թեմա՝ Ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկ և ամենամեծ ընդհանուր բաժանարար

16 և 24

19 և 5

25 և 45

14 և 28

36 և 4

105 և 25

15 և 65

28 և 20

6 և 11

4 և 31

67 և 27

27 և 81

35 և 100

25 և 200

450 և 900

62 և 12

42 և 62

16 և 36

15.02.2222

(25 և 35)=5 [25, 35]=350

(18 և 36)=2x3x3=18 [18, 36]=72

(10 և 50)=5×2=10 [10, 50]=100

(7 և 11)=1 [7, 11]=77

(4 և 18)=2 [4, 18]=36

(15 և 60)=5×3=15 [15, 60]=120

(3 և 17)=1 [3, 17]=51

(4 և 24)=2×2=4 [4, 24]=48

(33 և 11)=11 [33, 11]=66

(14 և 42)=2×7=14

(19 և 38)=19 [19, 38]=76

(12 և 28)=2×2=4 [12, 28]=84

(30 և 35)=5 [30, 35]=210

(56 և 18)=2 [56, 18]=504

(9 և 7)=1 [9, 7 ]=63

14.02.2022

Անհրաժեշտության դեպքում թվերը պարզ արտադրիչների
վերլուծելով գտեք նրանց ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկը:

[16 և 36]=144

[24 և 48]=96

[3 և 7]=21

[16 և 84]=336

[15 և 75]=150

[9 և 11]=99

[13 և 7]=91

[19 և 3]=57

[17 և 6]=102

[17 և 34]=136

[3 և 39]=78

[11 և 88]=176

[7 և 21]=42

[56 և 104]=728

[24 և 64]=192

[32 և 16]=64

[45 և 25]=225

[45 և 90]=180

[36 և 24]=72

[16 և 84]=336

[32 և 100]=3200

[30 և 36]=180

[50 և 40]=200

Անհրաժեշտության դեպքում թվերը պարզ արտադրիչների
վերլուծելով գտեք նրանց ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը։

(16 և 36)=2×2=4

(24 և 48)=2x2x2x3=24

(3 և 7)=1

(16 և 84)=2×2=4

(15 և 75)=3×5=15

(9 և 11)=1

(13 և 7)=1

(19 և 3)=1

(17 և 6)=1

(17 և 34)=17

(3 և 39)=3

(11 և 88)=11

(7 և 21)=7

(56 և 104)=2x2x2=8

(24 և 64)=2x2x2=8

(32 և 16)=2x2x2x2=16

(45 և 25)=5

(45 և 90)=3x3x5=45

(36 և 24)=2x2x3=12

(16 և 84)=2×2=4

(32 և 100)=2×2=4

(100 և 75)=5×5=25

(30 և 36)=2×3=6

(50 և 40)=2×5=10